Een vervuild paradijs

UPDATE: Wij hebben onze grond laten onderzoeken op PFAS vervuiling en het blijkt bij ons gelukkig mee te vallen, dus we zijn onszelf niet meteen aan het vergiftigen (in ieder geval niet veel meer dan de rest van vlaanderen). Het blijft natuurlijk een heel vervelende actuele kwestie.

Ik had me voorgenomen om mijn blog positief te houden, met verhalen over hoe het ook kan (be the change you want to see in the world) en geen klaagzangen over wat er allemaal mis is in de wereld. Maar ik wil nu toch iets kwijt over de recent aan het licht gekomen PFAS vervuiling.

Ons paradijs ligt hemelsbreed minder dan 10 kilometer van 3M en ongeveer 2 kilometer van Het Monster, zo noem ik de haven van Antwerpen. Wat er daar allemaal gebeurt weten we niet precies, maar als de wind van die kant komt horen we de scheepstoeters, geruis van machines en piepende remmen van goederentreinen in het rangeerstation. Het staat voor mij symbool voor waar ik niet aan wil bijdragen, het produceren en verschepen van eindeloze hoeveelheden spullen, de petrochemische sector, de kerncentrale…

In de winter kan ik daar echt van balen. Als ik een winterdip heb voel ik de vervreemding extra sterk. Vervreemding van onze consumptiemaatschappij, van mensen die midden in de ratrace zitten, van business as usual, van de eindeloze hoeveelheid troep die er te koop is, van mensen die nog (supermarkt)vlees eten, van Het Monster…., dan wou ik dat we letterlijk ver weg van dat alles zouden gaan wonen: zelfvoorzienend ergens op het platteland dichtbij de natuur.

Maar als de lente komt en het mooi weer is, er veel te doen is in de tuin en alles er mooi groen bij ligt zoals nu, dan kan ik echt genieten van mijn paradijs. Dan doe ik net of het een idyllisch eiland is dat niet mee doet aan de waanzin. Dan zie ik de voordelen van wonen op een plek dicht bij vrienden en familie, mensen die je kent en voorzieningen zoals het openbaar vervoer. Dan geef ik mezelf een standje dat ik niet altijd blij ben met wat ons gegund is en me druk maak om ‘first world problems’.

De PFAS depressie. Deze week viel ik van mijn roze zomer wolk en werd ik aan de nabijheid van Het Monster herinnerd. In Zwijndrecht (9,5 km van hier) kwam een grote PFOS vervuiling aan het licht, bij insiders al jaren bekend maar vakkundig in de doofpot gestopt. Plots geldt voor ons het advies om maximaal één ei van eigen kippen per persoon per week te eten om niet te veel van deze kankerverwekkende, immuunsysteem-verstorende stof binnen te krijgen. En dan wonen we gelukkig niet in Zwijndrecht, waar je geen groenten meer mag eten uit je eigen tuin.

We zijn geen onaantastbaar eiland, we kunnen nog zo ons best doen om zo weinig mogelijk giftige stoffen in huis te halen en niet bij te dragen aan dit soort ellende, het gif komt hier blijkbaar gewoon uit de lucht vallen. En waarschijnlijk is dit nog maar het topje van de ijsberg, want sinds het hek van de dam is, las ik dat nog 20 bedrijven in de haven van Antwerpen een vergunning hebben om PFAS te lozen in de Schelde. Dat de normen voor de aanwezigheid van deze stof in grond en water tientallen keren zo hoog liggen als in Nederland en Duitsland. Dat de normen werden aangepast aan de noden van de vervuiler. Dat de lozingsvergunningen op papier aan de normen voldoen, maar dat er in de praktijk veel hogere concentraties gemeten worden. Dat Antwerpen de meest met PFAS vervuilde plek van Europa is. Dat met PFAS vervuild slib uit Dordrecht (waar ik mij tot voor kort gelukkig prees daar niet te wonen) naar hier verscheept wordt om op nog geen 5 km van hier verbrand te worden, omdat Vlaanderen – in tegenstelling tot Nederland – geen regels heeft over restanten PFAS in de rookgassen van de afvalverwerkingsoven (dat wordt dus ook niet gemeten).

Binnenkort gaan ze waarschijnlijk alles uit de kast halen om ons gerust te stellen dat het allemaal wel mee valt, bij ons in de buurt wordt er niet eens getest. Ze kunnen ook niet anders, volgens een studie van de Universiteit van Antwerpen is een straal van minstens 15 km rond 3M vervuild, dat gaat over gigantisch veel mensen, boeren en landbouwgrond. Maar ik maak mij geen illusies, we wonen in de schaduw van Het Monster, in Vlaanderen waar de economie primeert op het milieu en de volksgezondheid en de betreffende instanties gewoon een oogje toeknijpen.

De mensheid is zichzelf aan het vergiftigen met meer dan alleen PFAS en misschien zijn wij onszelf wel langzaam aan het vergiftigen door er naar te streven zoveel mogelijk uit eigen tuin te eten (en misschien ook niet, het blijft tenslotte maar kansberekening). We gaan in ieder geval niet stoppen met onze eetbare tuin. Ik troost me met het idee dat we in ieder geval solidair zijn met alle dieren die hier wonen en ongewild en ongeweten hetzelfde lot ondergaan. En met de ontelbare mensen die moeten leven in de vervuiling en klimatologische rampen die wij elders veroorzaken met onze westerse consumptiedrang. Want ik hoop dat de publieke verontwaardiging over deze vervuiling zich ook uitstrekt tot vervuiling elders ontstaan bij de productie van consumptiegoederen voor de westerse markt en dat het niet uitdraait op een collectieve NIMBY waarna iedereen gewoon tefalpannen en regenjassen blijft kopen die ergens anders gemaakt worden (en bij uitbreiding alle andere overbodige troep). Aan de andere kant is het ook zoals Extinction rebellion onlangs twitterde: Most who stood against slavery ate sugar, wore cotton and benefited from the system. It didn’t stop them demanding it ended. You don’t have to live outside a system to see it’s wrong, and demand it changes.

En als wij ooit verhuizen of emigreren, weet dan dat de zaadjes van dat idee reeds lang geleden zijn gezaaid. En ja: die keuze hebben is een privilege, een first-world-problem.